VII.1. Η λάσπη ως μορφή θεραπείας
Σε αυτή τη διδακτική ενότητα θέλουμε να μοιραστούμε την εμπειρία μας στη βιοκατασκευή με λάσπη. Το πάτημα με τα πόδια μας και το χτίσιμο με τα χέρια μας αποτελεί μια εμπειρία που μας ωφελεί θεραπευτικά από την άποψη της ψυχικής και σωματικής διάστασης της υγείας.
Διαφορετικές τεχνικές χρησιμοποιούνται όταν χτίζουμε με ακατέργαστο χώμα υπεδάφους, όλες έχουν μεγάλο ενδιαφέρον, αλλά στην περίπτωσή μας θα αναλύσουμε την τεχνική του στιβαχτού πηλού(Cob) (Εικόνα VII. 1).Με αυτή την τεχνική θα προσπαθήσουμε επίσης να εμπνεύσουμε τη διάσωση της αυτό-κατασκευής.
Εικόνα VII.1.-Κοντινή λήψη στιβαχτού πηλού
Υπάρχουν αρκετά προτερήματα στο χτίσιμο με λάσπη: ισορροπεί την υγρασία του αέρα μέσα στο κτίσμα, διατηρεί μια μέση θερμοκρασία χάρη στη θερμική αδράνειά του, είναι ανθεκτικό στη σεισμική δραστηριότητα, είναι αλεξίπυρο, ενώ φυσικά κτίσματα σαν και αυτό δεν παράγουν μπάζα και είναι περισσότερο αποτελεσματικά από θερμική άποψη.
Αυτά τα πλεονεκτήματα πρέπει να ληφθούν υπόψη, ειδικότερα σε σύγκριση με τα μειονεκτήματα της χρήσης τσιμέντου, το οποίο είναι ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο υλικό για το χτίσιμο που χρειάζεται πολλή ενέργεια, μολύνει όταν κατασκευάζεται, παράγει ρύπανση, χρειάζεται πολύ ατσάλι όταν χρησιμοποιείται για χτίσιμο και πολύ χαρτί για τη συσκευασία του και παράγει τεράστιες ποσότητες μπάζων.
Η τεχνική του στιβαχτού πηλού αναπτύχθηκε κυρίως σε χώρες όπου το περισσότερο μέρος του χρόνου βρέχει, καθώς μόλις ετοιμαστεί το κονίαμα λάσπης είναι έτοιμο για άμεση χρήση στην κατασκευή, χωρίς να χρειάζεται να δημιουργηθούν τούβλα τα οποία απαιτούν μια ευνοϊκή περίοδο του χρόνου για να στεγνώσουν και χωρίς να χρειάζονται ιδιαίτερο χώρο απ’ έξω, όπως γίνεται με την τεχνική με πλίνθους. Με την τεχνική του στιβαχτού πηλού η λάσπη εφαρμόζεται και στεγνώνει πάνω στην ίδια την κατασκευή.
Επιλέξαμε την τεχνική του στιβαχτού πηλού επειδή πιστεύουμε ότι είναι η πιο πρακτική, εύκολη και θεραπευτική από όλες τις τεχνικές. Πρακτική εφόσον χρησιμοποιείται άμεσα στην κατασκευή και χάρη στις διάφορες δυνατότητες επισκευών, αναδιαμόρφωσης και νέων κατασκευών που προσφέρει. Είναι εύκολη εξαιτίας των απλών υλικών που χρησιμοποιούνται και επειδή είναι απλή η επεξεργασία και η διαχείριση. Είναι θεραπευτική γιατί αποτελεί ομαδική εργασία με ευχάριστο τρόπο, καθώς αναπτύσσονται ομαδικές δυναμικές με τους μαθητές και επίσης καθώς ακούμε μουσική ενώ δημιουργούμε τη λάσπη (Εικόνες VII.2).
Διδάσκουμε επίσης τη βασική γνώση παλιομοδίτικων κατασκευών στους μαθητές με έναν πιο υγιή και αυτάρκη τρόπο, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούμε ένα ευχάριστο και διαφορετικό είδος δραστηριότητας, ενθαρρύνοντας την ομαδική εργασία, τις σχέσεις μεταξύ των μαθητών και το ομαδικό πνεύμα. Κρατά επίσης τους μαθητευόμενους στην παρούσα στιγμή με την ανάληψη ευθυνών, όπως το να εστιάζουν την προσοχή τους προκειμένου να ρίξουν τη σωστή ποσότητα στα μίγματα. Όλα αυτά τους δίνουν μια αίσθηση πληρότητας.
Εικόνες VII.2. – Θεραπεία με βιοκατασκευή
VII. 2. Απλά υλικά για χτίσιμο
Τα υλικά που χρειαζόμαστε για να δημιουργήσουμε τη λάσπη είναι: χώμα υπεδάφους ή πηλό, άμμο, φυτικές ίνες και νερό. Θα ήταν ιδανικό να μαζέψουμε όλα τα υλικά από την περιοχή μας. Το υπέδαφος και η άμμος βοηθούν στη συμπύκνωση, ενώ οι ίνες στη συμπύκνωση, κάνοντας το μίγμα τρεις ή τέσσερις φορές πιο σφιχτό.
Μπορούμε να βρούμε χώμα ή πηλό από το χωράφι μας κάνοντας μια μικρή εκσκαφή και σκάβοντας το υπέδαφος με τη βοήθεια των μαθητών του προγράμματος. Οι ωφελούμενοι του προγράμματος θα παρατηρήσουν ότι κάτω από τα πόδια τους έχουν ένα ιδιαίτερα σημαντικό υλικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να χτίσουμε πολλά πράγματα. Θα μπορούσαμε επίσης να βρούμε χώμα από υπέδαφος σε κάποια κοντινή οικοδομή.
Είναι απαραίτητο να κοσκινίσουμε το χώμα υπεδάφους για να αφαιρέσουμε τις πέτρες που μπορεί να περιέχει, γεγονός που μας επιτρέπει να δουλέψουμε με τα πόδια μας χωρίς να τα τραυματίζουμε (Εικόνες VII. 3).
Εικόνες VII. 3. – Κοσκίνισμα του υπεδάφους της περιοχής
Αν είχαμε χτίσει κανάλια εκτροπής για τη διαχείριση του νερού στον σχεδιασμό μας, όπως είδαμε στη Διδακτική Ενότητα ΙΙ, μπορούμε να βρούμε άμμο σε αυτά τα κανάλια μετά τις βροχερές εποχές, ακριβώς στο σημείο που τελειώνουν και πριν αρχίσει το χαντάκι. Σε αυτό το σημείο μια ποσότητα άμμου συνήθως στοιβάζεται όταν βρέχει.
Μόλις τελειώσουν οι βροχές μπορούμε να οργανώσουμε δραστηριότητες με την ομάδα των μαθητών προκειμένου να μαζέψουμε άμμο από το χωράφι μας κι έπειτα να την αποθηκεύσουμε, ώστε να την έχουμε διαθέσιμη όταν έρθει η ώρα να δουλέψουμε με τη λάσπη (Εικόνες VII. 4).
Εικόνες VII. 4. – Δείγμα υλικού (χώμα υπεδάφους και άμμος)
Οι φυτικοί ίνες μπορεί να είναι άχυρο, πευκοβελόνες, ροκανίδια κτλ. (Εικόνα VII. 5). Μπορούμε να τα καλλιεργήσουμε στο πλαίσιο του σχεδιασμού περμακουλτούρας. Σε αυτή την περίπτωση, μπορούμε να εμπλέξουμε τους ωφελούμενους του προγράμματος στις εργασίες συλλογής και αποθήκευσης των φυτικών ινών που αργότερα θα χρησιμοποιήσουμε για βιοκατασκευές, όπως κάναμε και με τη συλλογή και αποθήκευση του χώματος υπεδάφους, της άμμου και του χαλικιού.
Εικόνα VII. 5. – Δείγμα φυτικών ινών (ροκανίδια, πευκοβελόνες και άχυρο)
Οι ποσότητες των υλικών που χρησιμοποιούνται στο φυσικό χτίσιμο δεν είναι καθορισμένες∙ δεν υπάρχουν ακριβείς δοσολογίες. Ανάλογα με την περιοχή το υπέδαφος μπορεί να διαθέτει περισσότερο ή λιγότερο πηλό και άμμο, γεγονός που σημαίνει ότι είναι απαραίτητο να διεξαχθούν έλεγχοι πριν την έναρξη του χτισίματος, ώστε η λάσπη μας να έχει όσο το δυνατόν πιο ακριβείς δοσολογίες στο μίγμα που θα χρησιμοποιήσουμε αργότερα.
Μπορούμε να μετατρέψουμε σε ομαδική δραστηριότητα με τους μαθητές τις δοκιμές για την εξεύρεση των απαραίτητων δοσολογιών και των κατάλληλων συνθηκών που θα χρησιμοποιήσουμε.
Η δοκιμή αποτελείται απλά από τη μίξη χώματος υπεδάφους με άμμο και τη δημιουργία τουλάχιστον τριών δίσκων λάσπης με διαφορετική δοσολογία. Μπορούμε να φτιάξουμε τον πρώτο δίσκο, για παράδειγμα, με ίση ποσότητα υπεδάφους και άμμου, τον δεύτερο με την ίδια ποσότητα υπεδάφους αλλά τη διπλάσια ποσότητα άμμου και τον τρίτο δίσκο με μονή ποσότητα άμμου και διπλάσια ποσότητα υπεδάφους.
Πρώτα αναμιγνύουμε τις τρεις ξηρές δοσολογίες από χώμα υπεδάφους και άμμο σε χωριστά δοχεία για να φτιάξουμε τους τρεις δίσκους. Σε κάθε ξηρή μίξη προσθέτουμε νερό λίγο-λίγο μέχρι να δημιουργήσουμε μια ζύμη που δεν είναι πολύ νερουλή. Φτιάχνουμε το ζυμάρι σε σχήμα δίσκου πάχους ενός δαχτύλου (Εικόνες VII. 6). Τους αριθμούμε από το ένα ως το τρία και μετά καταγράφουμε σε ένα χαρτί τις δοσολογίες κάθε δοκιμής για τον αντίστοιχο αριθμό δίσκου. Έπειτα τοποθετούμε τους δίσκους σε ένα σκιερό μέρος, προστατευμένο από τον αέρα και την υγρασία περιμένοντας να στεγνώσουν καλά σε λίγες μέρες.
Ο δίσκος που δεν έχει ρωγμές ή έχει πολύ λίγες είναι εκείνος που θα χρησιμοποιήσουμε ως σημείο αναφοράς ∙ είναι ο δίσκος που μας δίνει τις κατάλληλες δοσολογίες υπεδάφους και άμμου, τις οποίες χρειαζόμαστε για να φτιάξουμε τη λάσπη στιβαχτού πηλού.
Αν και οι τρεις δίσκοι με τις πρώτες δοσολογίες έχουν σημαντικές ρωγμές, πρέπει να συνεχίσουμε να κάνουμε τις δοκιμές μας με διαφορετικές δοσολογίες μέχρι να αποκτήσουμε τον δίσκο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ως σημείο αναφοράς.
Εικόνες VII. 6.- Εικόνες από δοκιμές σε λάσπη σε σχήμα δίσκου
Πειραματιστήκαμε με έναν διαφορετικό τρόπο, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο πειραματισμών και σφαλμάτων: εκθέσαμε τους δίσκους να στεγνώσουν αμέσως στον ήλιο με σκοπό να αξιολογήσουμε το υλικό σε μια πιο ακραία συνθήκη ως προς αυτή τη δραστηριότητα. Η εμπειρία μας έχει μάθει ότι ο δίσκος που δεν κάνει καθόλου ρωγμές έχει τις ιδανικές δοσολογίες υλικών για τον πιο ανθεκτικό δίσκο. Αυτό είναι κάτι που μαθαίνεται στην πράξη.
VII. 3. Με λάσπη στα πόδια μας
Μόλις ολοκληρώσουμε τις δοκιμές για τις δοσολογίες που χρειαζόμαστε από τα υλικά που διαθέτουμε, αρχίζουμε την επόμενη δραστηριότητα η οποία αποτελείται από το φτιάξιμο της λάσπης. Για να πραγματοποιήσουμε αυτή τη δραστηριότητα χρειαζόμαστε εργαλεία όπως καροτσάκια, φτυάρια, τσάπες, επαναχρησιμοποιημένο μουσαμά και μερικούς κουβάδες ίδιου μεγέθους προκειμένου να είναι όλες οι δοσολογίες ίδιες (Εικόνες VII.7).
Εικόνες VII. 7. – Εικόνες διάφορων εργαλείων για το οικολογικό χτίσιμο
Οι δοσολογίες που προτείνουμε σε αυτό το σημείο του οδηγού εκπαίδευσης PERMIND είναι μόνο για καθοδήγηση. Στην περίπτωσή μας και με τα υλικά που έχουμε διαθέσιμα, οι δοσολογίες του δίσκου χωρίς καθόλου ή με ελάχιστες ρωγμές είναι: 1 ποσότητα χώματος υπεδάφους, 1,5 ποσότητα άμμου, 0,5 ποσότητα άχυρου και 0,75 ποσότητα νερού.
Η τελική ποσότητα νερού εξαρτάται από την υγρασία που διαθέτουν τα υπόλοιπα υλικά και αν όντως διαθέτουν, το μίγμα θα έχει ήδη νερό, κάτι που πρέπει οπωσδήποτε να ληφθεί υπόψη για να προσθέσουμε λιγότερο ή περισσότερο νερό. Σε αυτή την περίπτωση προτείνουμε να προστίθεται λίγο-λίγο το νερό για να αποφύγουμε να ρίξουμε πάρα πολύ και να δημιουργήσουμε ένα νερουλό μίγμα.
Όταν έρθει η ώρα να αρχίσουμε τη βιοκατασκευή, δημιουργούμε ομάδες τριών ή τεσσάρων μαθητών του προγράμματος. Αυτός είναι ο ιδανικότερος και ο πιο ισορροπημένος αριθμός ατόμων προκειμένου να καταστεί ευκολότερη η διεξαγωγή διαφορετικών κινήσεων που είναι απαραίτητες σε αυτή τη δραστηριότητα.
Για να εργαστούμε με την ομάδα και να φτιάξουμε την απαραίτητη ποσότητα λάσπης, διπλασιάζουμε τις δοσολογίες των υλικών του δίσκου χωρίς καθόλου ή με λίγες ρωγμές. Έτσι έχουμε 2 ποσότητες χώματος υπεδάφους, 3 ποσότητες άμμου, 1 ποσότητα άχυρου και 1,5 ποσότητα νερού. Χρησιμοποιούμε κουβάδες ίδιου μεγέθους ως εργαλεία μέτρησης.
Ρίχνουμε τα διάφορα συστατικά σε ένα κομμάτι επαναχρησιμοποιημένου μουσαμά τουλάχιστον 2×2 μέτρων. Πρώτα ρίχνουμε την άμμο και μετά από πάνω το χώμα υπεδάφους, ή ανάποδα. Αναμιγνύουμε τα δύο υλικά με την τσάπα μέχρι να φτιάξουμε ένα ομοιόμορφο μίγμα. Το στοιβάζουμε και μετά σκαλίζουμε μια μικρή γούβα στο κέντρο, σαν τον κρατήρα ενός ηφαιστείου. Έπειτα προσθέτουμε λίγο-λίγο το νερό στον κρατήρα ενώ ταυτόχρονα το αναμιγνύουμε με το υπόλοιπο μίγμα, μέχρι να γίνει αλοιφή (Εικόνες VII. 8).
Εικόνες VII. 8. – Εικόνες από τη διαδικασία ανάμιξης χώματος υπεδάφους, άμμου και νερού
Τώρα ήρθε η ώρα για λίγη ποδοθεραπεία, καθώς μαθητές και εκπαιδευτές αρχίζουν να βγάζουν τα παπούτσια τους και να κάνουν ομαδικές δραστηριότητες όπως να χορεύουν και να τραγουδούν διασκεδαστικά τραγούδια ή να περπατούν σε κύκλους ενώ η λάσπη ζυμώνεται θεραπευτικά μέχρι να πάρει το σχήμα ενός «μπουρίτο».
Αφού έχουμε τραγουδήσει, χορέψει και ποδοπατήσει τη λάσπη για λίγο κι εφόσον δεν έχουν μείνει άλλα ξερά μέρη στο μίγμα χώματος και άμμου, δύο άτομα από την ομάδα πιάνουν τον μουσαμά από τις αντίθετες πλευρές και τον τραβούν προς τον εαυτό τους προκειμένου να κάνουν το μίγμα να περιστραφεί και να δημιουργήσει με την αλοιφή λάσπης ένα μισό «μπουρίτο». Έπειτα επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία από την άλλη πλευρά για να ολοκληρώσουμε το «μπουρίτο» στο κέντρο του μουσαμά (Εικόνες VII.9).
Εικόνες VII. 9. – Εικόνες του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιείται ο μουσαμάς για να διαμορφωθεί η λάσπη σαν «μπουρίτο»
Αφού δημιουργηθεί το «μπουρίτο» το ποδοπατάμε ξανά ,ενώ ένα άλλο μέλος της ομάδας ρίχνει έναν κουβά πάνω στο μίγμα με την κατάλληλη δοσολογία άχυρου χρησιμοποιώντας τα χέρια του για να το απλώσει και να ενσωματωθεί το άχυρο καλά. Ρίχνουμε το άχυρο λίγο-λίγο ενώ πατάμε στη λάσπη και φτιάχνουμε νέα «μπουρίτο» μέχρι να προστεθεί η κατάλληλη ποσότητα άχυρου. Συνεχίζουμε να πατάμε πάνω στο μίγμα και να φτιάχνουμε «μπουρίτο» με τις άκρες του μουσαμά μέχρι το άχυρο να ενσωματωθεί τελείως στο μίγμα, εάν παρατηρήσουμε πως η λάσπη έχει στεγνώσει αρκετά, μπορούμε να την πιτσιλίσουμε με νερό καθώς συνεχίζουμε μέχρι να φτιάξουμε μια ενιαία και ελαστική αλοιφή. (Εικόνες VII. 10).
Εικόνες VII.10. – Εικόνες από την ποδοθεραπεία: πρόσθεση των φυτικών ινών, ποδοπάτημα του μίγματος και δημιουργία των «μπουρίτο»
Υπάρχει επίσης η εναλλακτική, την οποία εφαρμόζουμε, του να ξεκινήσουμε αναμιγνύοντας όχι μόνο την ξερή άμμο και το χώμα υπεδάφους, αλλά προσθέτοντας επίσης το ξηρό άχυρο στο μίγμα από την αρχή, αναμιγνύοντας πολύ καλά τα διάφορα υλικά (Εικόνα VII. 11). Μετά συνεχίζουμε με τη διαδικασία που περιγράψαμε παραπάνω, προσθέτοντας νερό και φτιάχνοντας «μπουρίτο».
Εικόνα VII. 11. – Εικόνα που δείχνει την εναλλακτική ανάμιξης όλων των ξηρών υλικών (άχυρου, άμμου και χώματος υπεδάφους)
Τώρα οι μαθητές πρέπει να κάνουν κάποιες δοκιμές προκειμένου να διασφαλίσουν ότι η λάσπη είναι απολύτως έτοιμη για χρήση. Μία από τις δοκιμές είναι να φτιάξουμε μια μπάλα λάσπης στιβαχτού πηλού με τα δυο μας χέρια μέχρι να γίνει σφιχτή και μετά να την πετάξουμε στο έδαφος από το ύψος του ώμου μας για να δούμε αν ραγίζει ή όχι. Αν δεν ραγίσει σημαίνει ότι έχουμε μια καλή μερίδα λάσπης που είναι έτοιμη να χρησιμοποιηθεί ως υλικό χτισίματος.
Μπορούμε επίσης να κάνουμε την παρακάτω δοκιμή: φτιάχνουμε με τα δυο χέρια μας ένα μικρό και συμπαγές «μπουρίτο» διαμέτρου 3-4 εκατοστών, με πάχος περίπου 15 εκατοστών. Το πιάνουμε με το ένα χέρι από τη μία άκρη αφήνοντας το υπόλοιπο να κρέμεται, ελέγχοντας με αυτό τον τρόπο αν η λάσπη είναι αρκετά ελαστική και αν μπορεί να κρατιέται χωρίς να σπάει. Αν μένει όπως είναι χωρίς να σπάσει, είναι έτοιμη για χρήση (Εικόνες VII. 13). Εάν σπάσει σημαίνει πως το μίγμα δεν έχει πατηθεί αρκετά. Σε αυτή την περίπτωση συνεχίζουμε να πατάμε το μίγμα μέχρι να δέσει καλά.
Εικόνες VII. 12.-Εικόνες που δείχνουν τα δύο τεστ ποιότητας της λάσπης
Μόλις εφαρμόσουμε μία από τις δύο δοκιμές για να εξετάσουμε αν η λάσπη είναι απολύτως έτοιμη, μπορούμε άμεσα να τη χρησιμοποιήσουμε για κατασκευή (Εικόνες VII. 13). Μπορούμε επίσης να αφήσουμε τη λάσπη να μείνει για λίγες μέρες, καλύπτοντάς τη με υγρούς σάκους για να τη χρησιμοποιήσουμε αργότερα, χωρίς να χαλάσει η μερίδα λάσπης. Αν πρέπει να την αφήσουμε για περισσότερο διάστημα χωρίς να τη χρησιμοποιήσουμε, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η λάσπη δεν πρέπει να βραχεί από τη βροχή. Το μόνο που μπορούμε να επιτρέψουμε να συμβεί είναι να ξεραθεί, αλλά αυτό το πρόβλημα επιλύεται βρέχοντας και αναμιγνύοντας ξανά τη λάσπη όταν τη χρειαστούμε.
Εικόνες VII. 13.-Λάσπη έτοιμη για χρήση σε χτίσιμο
Μέχρι το τέλος αυτής της δραστηριότητας θα έχουμε ένα πολύ ευχάριστο συναίσθημα ευημερίας στα πόδια και τα πόδια μας.
Κάνουμε αυτή τη θεραπευτική διαδικασία με γυμνά πόδια πατώντας μόνο στο μουσαμά για να αποφύγουμε να μεταφέρουμε μικρές πέτρες με τα πόδια μας. Εάν πρέπει να περπατήσουμε πέραν του μίγματος θα χρειαστεί να φορέσουμε κάποιου είδους κατάλληλο υπόδημα όπως παπούτσια μπάνιου ή σαγιονάρες που θα ξαναβγάλουμε όταν είναι να ξαναπατήσουμε το μίγμα. Όταν τελειώσουμε τη δραστηριότητα, πλένουμε τα πόδια μας χρησιμοποιώντας κουβάδες που έχουμε προετοιμάσει από πριν (Εικόνες VII. 14).
Εικόνες VII. 14 – Τέλος της ποδοθεραπείας
VII. 4. Με χέρια λερωμένα
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη λάσπη που φτιάξαμε σε οποιοδήποτε σχέδιο κατασκευής ή ανοικοδόμησης, για παράδειγμα σε μεγάλες οικοδομές, όπως σε σπίτια, μικρές αποθήκες, μπάνια για μια φάρμα, σε αγορές για την πώληση των προϊόντων της φάρμας, σε καταφύγια ζώων κτλ., καθώς επίσης σε μικρότερα κατασκευαστικά εγχειρήματα όπως σε κήπους ή τζάκια, στην επισκευή τοίχων και δαπέδων, σε κάθε είδους μικρή επισκευή που χρειάζεται κατά το χτίσιμο, σε γλυπτικές λεπτομέρειες, σε εντοιχισμένα έπιπλα κτλ (ΕικόνεςVII. 15).
Εικόνες VII. 15. – Μερικές οικολογικά χτισμένες υποδομές και αντικείμενα στη φάρμα El Mato Tinto
Τώρα είναι η ώρα για λίγη χειροθεραπεία, κατά την οποία οι μαθητές και οι εκπαιδευτές μπορούν να προετοιμάσουν ομαδικές ή ατομικές δραστηριότητες προκειμένου να μεταφέρουν τη λάσπη ακριβώς στο σημείο των κατασκευών ή οπουδήποτε αλλού χρειάζεται χτίσιμο.
Αν έχουμε κατά νου τους τοίχους ενός σπιτιού, το μπάνιο ή μια μικρή αποθήκη κτλ, προτείνουμε δύο τρόπους να χτιστούν.
Ο πρώτος τρόπος είναι να χτίσουμε χωρίς να χρησιμοποιούμε κανένα καλούπι ή πλαίσιο. Σε αυτή την περίπτωση οι τοίχοι πρέπει να είναι πιο παχιοί, περίπου 50 εκ. πλάτος αν πρόκειται για φέροντες τοίχους και περίπου 30 εκ. αν πρόκειται για διαχωριστικούς τοίχους. Από θεραπευτική άποψη, θα ήταν ιδανικό να γίνεται αυτή η εργασία σε ομάδες τουλάχιστον δύο ατόμων που θα βρίσκονται σε κάθε πλευρά του τοίχου, που θα μπορούν να πιάσουν τη λάσπη και να τη διαμορφώσουν πάνω στην προετοιμασμένη βάση για να δημιουργήσουν τον τοίχο. Μπορούμε επίσης να δημιουργήσουμε μια αλυσίδα με περισσότερα άτομα για να μεταφέρουμε τη λάσπη στο σημείο όπου χτίζεται ο τοίχος.
Τα άτομα που χτίζουν τον τοίχο– ένα από την κάθε πλευρά – πιέζουν τη λάσπη με τα δάχτυλά τους για να δημιουργηθεί ένα συμπυκνωμένο ενιαίο σώμα. Είναι σημαντικό να συνεχίσουν να το κάνουν αυτό μέχρι να φτάσουν περίπου στο ύψος των 15-20 εκ. (Εικόνα VII. 16).
Εικόνα VII. 16. – Άμεσο χτίσιμο του τοίχου με λάσπη στιβαχτού πηλού
Πρώτα χτίζουμε ολόκληρο το μήκος του τοίχου στο ίδιο ύψος. Όταν τελειώσουμε αρχίζουμε ξανά από την αρχή. Σε αυτό το σημείο ο στιβαχτός πηλός είχε τον χρόνο να αεριστεί και μπορεί να καλυφθεί με την επόμενη στρώση. Επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία ξανά με το ίδιο πάχος μέχρι να φτάσουμε περίπου το ύψος 40-50 εκ., αφήνοντας πάνω-πάνω μια τραχιά στρώση ώστε η επόμενη στρώση να κολλήσει καλύτερα όταν συνεχίσουμε την επόμενη μέρα. Σε αυτό το στάδιο της διαδικασίας σταματάμε να φτιάχνουμε τον τοίχο εκείνη την ημέρα. Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι το ύψος του τοίχου που μπορούμε να χτίσουμε μέσα σε μια μέρα εργασίας εξαρτάται από το πόσο νερό περιέχει η λάσπη.
Είναι σημαντικό να μην φτιάξουμε τον τοίχο ψηλότερο από το μέσο ύψος που προτείνουμε για να αποφύγουμε να αποκτήσουμε τοίχο με ανώμαλη επιφάνεια. Μόλις φτάσουμε το ύψος 40-50 εκ. είναι απαραίτητο να σταματήσουμε τις σχετικές εργασίες μέχρι την επόμενη μέρα εργασίας, καθώς η λάσπη που έχουμε τοποθετήσει θα έχει αεριστεί επαρκώς ώστε να μπορεί να προστεθεί από πάνω η επόμενη στρώση. Επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία προσθέτοντας πάλι το ίδιο ύψος μέχρι μετά από μερικές μέρες να ολοκληρώσουμε το επιθυμητό ύψος του τοίχου.
Αν πρέπει να χτίσουμε κάμποσους τοίχους, μπορούμε να φτιάξουμε μικρές ομάδες, με την καθοδήγηση των εκπαιδευτών, που μπορούν να προσθέτουν λάσπη σε όλους τους τοίχους χωρίς να τους χτίζουν ψηλότερους από το ύψος που προτείναμε παραπάνω. Το ύψος αυτό εξαρτάται από διάφορους παράγοντες: πόσο νερουλή είναι η λάσπη μας, πόσο ηλιόλουστη είναι η μέρα και ειδικά από το πόσο έμπειρα είναι τα άτομα που εφαρμόζουν αυτή την τεχνική.
Μόλις ολοκληρώσουμε το χτίσιμο των τοίχων, μπορούμε να βάλουμε μια λεπτή στρώση ως τελευταία πινελιά. Για να αποκτήσουμε το κατάλληλο μίγμα πρέπει να κοσκινίσουμε όλα τα υλικά (χώμα υπεδάφους, άμμο και άχυρο) χρησιμοποιώντας ένα κόσκινο με πιο εκλεπτυσμένο πλέγμα και βάσει των ίδιων δοσολογιών με τις οποίες φτιάξαμε τη λάσπη. Αν θέλουμε να βάψουμε τους τοίχους, θα χρειαστούμε χρώματα που «αναπνέουν», όπως ασβεστόχρωμα, προκειμένου η λάσπη να μην χάσει την ικανότητά της να «αναπνέει».
Ο δεύτερος τρόπος χτισίματος τοίχων είναι με τη χρήση ανακυκλωμένου ξύλου, όπως από παλέτες, σανίδες κτλ. Που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως καλούπια ή πλαίσια για τη λάσπη (Εικόνα VII. 17). Μπορούμε να πραγματοποιήσουμε αυτή την εργασία συλλέγοντας μεταχειρισμένα υλικά μαζί με τους ωφελούμενους μαθητές του μαθήματος.
Η εργασία του καλουπώματος και πλαισιώματος με ξύλο μπορεί να γίνει με τους μαθητές, ξεκινώντας με την ξυλουργική χτίζοντας όλους τους τοίχους με ξύλο, αφήνοντας κενά για την πόρτα και τα παράθυρα. Μπορούμε επίσης να εγκαταστήσουμε την ηλεκτροδότηση τοποθετώντας καλώδια μέσα στις παλέτες ή τις σανίδες, ώστε να καλυφθούν όταν προστεθεί η λάσπη, σημειώνοντας στο εξωτερικό μέρος που πηγαίνουν τα φωτιστικά εξαρτήματα, οι διακόπτες και οι πρίζες. Αν πρόκειται για μπάνιο ή κουζίνα εγκαθιστούμε επίσης τις σωληνώσεις ανάμεσα στα ξύλα, σημειώνοντας επίσης στο εξωτερικό μέρος από πού βγαίνει το νερό, ετοιμάζοντας τα πάντα για να προστεθεί μετά η λάσπη.
Εικόνα VII.17.- Στιβαχτός πηλός στο πλαίσιο (με παλέτες)
Μπορεί να χρειαστούμε επαγγελματίες να μας καθοδηγήσουν σε αυτές τις εργασίες ή εκπαιδευτές που θα λάβουν κάποια κατάρτιση ώστε να μπορέσουν να μάθουν πώς θα τις κάνουν. Σε κάθε περίπτωση οι μαθητές μπορούν να συμμετάσχουν σε αυτές τις δραστηριότητες κάνοντας τις απλούστερες εργασίες. Το να είναι μέρος μιας ολόκληρης διαδικασίας χτισίματος τους δίνει το αίσθημα του ανήκειν που τους προσφέρει μια αίσθηση πληρότητας (Εικόνες VII. 18 και VII. 19).
Figure VII.19.- Building the vegetable market with pallets and Cob mud in El Mato Tinto farm
Figure VII.19.- Building the vegetable market with pallets and Cob mud in El Mato Tinto farm
Όταν χτίζουμε τον τοίχο προσθέτουμε τη λάσπη με τα χέρια μας ανάμεσα από τα κομμάτια ξύλου, καλύπτοντας εντελώς όλες τις παλέτες και τις σανίδες στο εσωτερικό και εξωτερικό τους μέρος και αν υπάρχουν, μπορούμε επίσης να καλύψουμε όλα τα υδραυλικά και τα καλώδια ηλεκτροδότησης.
Μπορούμε επίσης να εγκαταστήσουμε την ηλεκτροδότηση και τα υδραυλικά αφού βάλουμε τη λάσπη, αφήνοντάς τα ορατά και καλύπτοντάς τα μετά με κάποιο είδος διακόσμησης.
Είναι σημαντικό να χτίσουμε πρόστεγα στους εξωτερικούς τοίχους λάσπης, προκειμένου να μην βραχούν κατά τις βροχερές εποχές. Εάν δεν έχουν πρόστεγα, πρέπει να προστατέψουμε τους τοίχους με ασβέστη, ασβεστοκονίαμα ή κάτι αντίστοιχο έτσι ώστε να διατηρείται η ικανότητά του να αναπνέει. Πρέπει επίσης να χτίσουμε βάσεις για την περίπτωση που πιτσιλήσει το νερό της βροχής. Μπορούμε να επιλύσουμε αυτό το πρόβλημα εγκαθιστώντας υδρορροές στα πρόστεγα για τη συλλογή και την αποθήκευση του νερού (Εικόνα VII. 20).
Εικόνα VII. 20. – Βιοκλιματική αίθουσα διδασκαλίας όπου μπορούμε να παρατηρήσουμε τα πρόστεγα με τις υδρορροές για την αποτροπή πιτσιλίσματος
Μπορούμε να ενσωματώσουμε γυάλινα μπουκάλια διαφορετικών χρωμάτων μέσα στους λάσπινους τοίχους σαν να είναι βιτρό παράθυρα. Οι μαθητές μπορούν να φτιάξουν ένα δημιουργικό σχέδιο για το βιτρό παράθυρο πάνω σε ένα φύλλο χαρτί.
Αν το πλάτος του τοίχου είναι ίδιο με το πλάτος των μπουκαλιών, τα ενσωματώνουμε μέσα στον τοίχο ακολουθώντας τις κατευθυντήριες γραμμές του σχεδιασμού (Εικόνες VII. 21).
Εικόνες VII. 21. – Λεπτομέρειες του βιτρό με ενσωματωμένα μπουκάλια και χτίσιμο του βιτρό τοίχου
Αν ο τοίχος είναι φαρδύτερος από τα μπουκάλια, μπορεί να χρειαστεί να τα κόψουμε για να τα βάλουμε μέσα στον τοίχο. Για αυτή την εργασία χρειαζόμαστε ένα παγκοπρίονο με λεπίδα διαμαντιών και κάποιον με εμπειρία και αρκετή γνώση για να μπορέσει να το χρησιμοποιήσει. Ανδεν έχουμε τίποτε από τα παραπάνω, ένα κοντινό συνεργείο μπορεί να αναλάβει αυτή τη δουλειά.
Η διαδικασία αυτή απαρτίζεται από δύο πανομοιότυπα μπουκάλια που έχουν κοπεί στο ίδιο ύψος. Για να φτιάξουμε το βιτρό χρησιμοποιούμε μόνο τον πάτο κάθε μπουκαλιού. Καθαρίζουμε σχολαστικά το εσωτερικό και κολλάμε το ένα κομμάτι με το άλλο με κολλητική ταινία. Το μήκος του συνδυασμού των δύο κομματιών πρέπει να είναι ίσο με το πλάτος του τοίχου. Αυτό πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη όταν κόβουμε τα μπουκάλια.
Με αυτόν τον τρόπο αφήνουμε τον πάτο του ενός μπουκαλιού στη μία πλευρά του τοίχου, ενώ ο άλλος πάτος είναι στην άλλη πλευρά, επιτρέποντας στο φως να περάσει δημιουργώντας ένα εφέ φεγγίτη, χωρίς να χάνουμε την οικολογική μόνωση του κτηρίου εφόσον η υπόλοιπη επιφάνεια και των δύο μπουκαλιών έχει καλυφθεί εντελώς με λάσπη (Εικόνες VII. 22).
ΕικόνεςVII. 22. – Εικόνες μπουκαλιών που έχουν κολλήσει και ενσωματωθεί στον τοίχο στιβαχτού πηλού
Μπορούμε επίσης να ενσωματώσουμε ελαφρώς κεκλιμένα μπουκάλια μέσα στους τοίχους λάσπης, με τον λαιμό των μπουκαλιών προς τα πάνω ώστε να μπορούν να εξυπηρετούν ως γάντζοι ή κρεμάστρες. Στην περίπτωσή μας χρησιμοποιήσαμε τους γάντζους στα αποδυτήρια των ανθρώπων με τους οποίους συνεργαζόμαστε∙ τους έφτιαξαν μόνοι τους και τους έδωσαν έναν προσωπικό χαρακτήρα στολίζοντάς τους με λάσπη, γεγονός που δημιούργησε ένα αίσθημα του ανήκειν (Εικόνες VII. 23).
Εικόνα VII. 23. – Χρήση μπουκαλιών ως κρεμαστρών με οικολογική χτιστή τέχνη πάνω τους
Υπάρχει επίσης η πιθανότητα μικρότερων εγχειρημάτων χτισίματος, που δε σημαίνει ότι είναι λιγότερο σημαντικά ή θεραπευτικά, όπως το χτίσιμο ενός ξυλόφουρνου με λάσπη, καθώς η μόνωσή του και η δυνατότητά του να κρατά τη θερμότητα τον καθιστούν ιδανικό για το ψήσιμο ψωμιού και το μαγείρεμα κάθε είδους ψητών πιάτων (ΕικόναVII. 24).
Εικόνα VII. 24. – Το μπροστινό μέρος του φούρνου από λάσπη
Μπορούμε επίσης να χτίσουμε μικρούς, ενεργειακά οικονομικούς ξυλόφουρνους με λάσπη, οι οποίοι είναι πολύ πρακτικοί καθώς δεν χρειάζονται πολλά καυσόξυλα για το μαγείρεμα φαγητού (ΕικόνεςVII.25 και VII.26).
ΕικόνεςVII. 25. – Χτίσιμο φούρνου από λάσπη
Εικόνες VII. 26. – Λειτουργία του λάσπινου φούρνου
Μπορούμε να επισκευάσουμε ή να ανοικοδομήσου με λάσπινους τοίχους που χρειάζονται σοβά ή που είναι ραγισμένοι ή σπασμένοι. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εργαλεία όπως ίσιες ή κανονικές σπάτουλες, αναδευτήρες λάσπης ή σφουγγάρια για αυτές τις εργασίες (Εικόνες VII. 27). Οι μαθητές μπορούν να χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία με διασκεδαστικό τρόπο σε τέτοια μικρά εγχειρήματα και να αποκτήσουν με αυτό τον τρόπο τη δεξιότητα χειρισμού τους.
Εικόνες VII. 27. – Εικόνες τοίχων που έχουν φτιαχτεί από λάσπη. Εξωτερικό μέρος προς επισκευή (αριστερά) και εσωτερικό γεμισμένο με γύψο (δεξιά)
Μπορούμε επίσης να χτίσουμε ή να επισκευάσουμε πατώματα. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να συμπιέσουμε πολύ καλά τη λάσπη για να παραμείνει σφιχτή. Μόλις στεγνώσει περνάμε την επιφάνεια με έλαιο λιναρόσπορου για να διατηρηθεί περισσότερο στον χρόνο (Εικόνες VII. 28).
Εικόνες VII. 28. – Επισκευή δαπέδου και πάγκοι με λάσπη
Μπορούμε να εντάξουμε την τέχνη σε κάθε μία από αυτές τις δραστηριότητες οικολογικού χτισίματος. Αλλά μπορούμε επίσης να οργανώσουμε εργαστήρια με αποκλειστικό σκοπό το χτίσιμο διακοσμητικών γλυπτών ή γλυπτών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο μαγείρεμα (Εικόνες VII. 29).
Εικόνες VII. 29. – Χρήση ακατέργαστης λάσπης σε καλλιτεχνικά εργαστήρια
Μόλις φτιάξουμε τη δημιουργία μας από λάσπη στιβαχτού πηλού, θα έχουμε μια πολύ ευχάριστη αίσθηση ευεξίας στα χέρια μας, την ίδια αίσθηση που είχαμε στα πόδια μας μετά το ποδοπάτημα.
Σε αυτή την ενότητα συμπεριλάβαμε τις απαραίτητες επεξηγήσεις προκειμένου να διεξάγουμε προγράμματα βιοκατασκευών με τους μαθητές μας, ακόμα κι αν δεν διαθέτουμε προηγούμενη εμπειρία στην αξιοποίηση της λάσπης. Συστήνουμε πάντα οι εκπαιδευτές μας να παρακολουθούν μαθήματα ή εργαστήρια στον τομέα τους προκειμένου να μαθαίνουν και να αποκτούν περισσότερες γνώσεις για το φυσικό χτίσιμο (Εικόνες VII. 30).
Εικόνες VII. 30. – Εικόνες πριν και κατά τη διάρκεια εργαστηρίου βιοκατασκευών
Η πρόθεσή μας είναι να τονίσουμε όλες τις χρήσεις και τα οφέλη της αξιοποίησης της λάσπης που μπορεί να έχουμε στο μαγείρεμα, στην εργασία, στη στέγαση ή απλά στη ζωή μας.
VII.5. Σύνοψη
Ο τρόπος που ζούμε στον πλανήτη μας πρέπει να συνάδει με τη φύση∙δεν αρκεί να ξέρουμε μόνο πώς να τραφούμε με υγιεινό τρόπο χωρίς να εξαντλούμε τους φυσικούς πόρους, αλλά και να γνωρίζουμε πώς να ζούμε χωρίς να καταστρέφουμε, να μολύνουμε και να δαπανούμε άσκοπα ενέργεια.
Το χτίσιμο με λάσπη αποτελεί μια απλή δραστηριότητα, η οποία μας δίνει στέγη, εξοικονομεί ενέργεια χωρίς να καταστρέφει ή να μολύνει, διασφαλίζει την ευημερία μας, μας παρέχει θερμό περιβάλλον απορροφώντας την υγρασία από τα σπίτια μας και τους χώρους εργασίας μας και επιλύει προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το αναπνευστικό και το μυοσκελετικό σύστημα (Εικόνες VII. 31).
Εικόνες VII. 31. – Εικόνες χειροθεραπείας και ποδοθεραπείας
Αναμφίβολα οι άνθρωποι που επωφελούνται από την λασποθεραπεία θα έχουν ένα αίσθημα ασφάλειας καθ‘ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, καθώς το καλύτερο εργαλείο για να εργαστεί κανείς με τη λάσπη είναι τα χέρια. Αναμφίβολα, τα άτομα αυτά νιώθουν πληρότητα όταν κοιτούν πίσω και απολαμβάνουν αυτά που έχουν δημιουργήσει (Εικόνα VII. 32).
Εικόνα VII. 32. – Φως που διαπερνά το κτίσμα βιοκατασκευής